Historia Muzeum
Aleksander Majkowski, najwybitniejszy twórca literatury kaszubskiej, pisał na łamach "Gryfa" w 1909 r.:
"Chcemy zachować skarby; nagromadzone przez Ojców; dla przyszłych pokoleń, i jednych i drugich łączyć pasmem tradycji".
Pomysł powołania w Wejherowie muzeum regionalnego pojawił się w tutejszym środowisku kulturalnym już przed II wojną światową i ponownie w latach 40-tych. Trudne czasy II Rzeczypospolitej uniemożliwiły jego materializację, zaś zaraz po wojnie na przeszkodzie stanęła ideologia i polityka władz. Dopiero rok 1956 i powołanie w mieście oddziału Zrzeszenia Kaszubskiego dodało życia inicjatywom regionalnym i skonsolidowało działaczy.
W 1958 roku powstał projekt Muzeum Historii i Literatury lub Książnicy Wydawnictw Kaszubsko-Pomorskich. Jego pomysłodawcami byli Józef Rosener i Edmund Kamiński z Klubu Młodej Inteligencji Kaszubskiej w Kartuzach. Ówczesne warunki polityczne uniemożliwiły realizację tego przedsięwzięcia.
Kolejnym krokiem ku powstaniu muzeum regionalnego w Wejherowie była wystawa bibliofilska otwarta 28 sierpnia 1962 r. w sali Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, tzw. "Paradnicy". Organizatorami jej byli Adam Patok i Edmund Kamiński, wspólnie z członkami Klubu Młodych Kaszubów z Wejherowa. Zaprezentowano prywatne zbiory piśmiennictwa kaszubskiego, do tej pory niedostępne szerszej grupie odbiorców.
16 listopada 1964 r. w Powiatowym Domu Kultury w Wejherowie otwarto wystawę Prasa kaszubsko-pomorska, na której zgromadzono ponad 200 tytułów. Organizatorem jej był oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Wejherowie z ówczesnym prezesem Józefem Klasą. W międzyczasie prowadzono ożywioną działalność w zakresie gromadzenia zbiorów przy PiMBP w Wejherowie. Do tej akcji włączyli się m.in. członkowie Studenckiego Klubu "POMORANIA" z Gdańska. Pod koniec grudnia 1963 r., z inicjatywy Adama Patoka, Jerzego Kiedrowskiego, Edmunda Kamińskiego i Ireny Kameckiej (kierownika Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wejherowie), zorganizowano w PiMBP dział regionalny. W miarę rozwoju miał on się przekształcić w przyszłą placówkę muzealną, gromadzącą materiały z historii i literatury regionu.
Sytuacja uległa zmianie, gdy 19 sierpnia 1967 r. zmarła Franciszka Majkowska. Wolą jej było przekazanie swojej spuścizny twórczej i archiwaliów dla przyszłego muzeum, o które zabiegał przed 1939 r. jej brat Aleksander - pisarz i działacz kaszubski. Do zabezpieczenia tej spuścizny zobowiązani zostali członkowie Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego - Jan Trepczyk, Miron Łukowicz i Edmund Kamiński.
W sierpniu 1967 r. zarząd oddziału ZK-P w Wejherowie zwrócił się do ówczesnych władz miejskich o przyznanie 2 pomieszczeń przy ul. Sienkiewicza 10 dla planowanego muzeum. Pozytywna decyzja w tej sprawie zapadła 28 września 1967 r. na sesji Powiatowej Rady Narodowej, dzięki szczególnemu wsparciu radnego Wiktora Zaracha.
Wielki wkład w powstanie muzeum włożyli: Jerzy Kiedrowski ówczesny kierownik Wydziału Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Wejherowie, Stanisław Brzostowski - dyrektor Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztuki, i zawsze życzliwi Tadeusz Chrzanowski - wojewódzki konserwator zabytków w Gdańsku. Po uzyskaniu lokalu na siedzibę muzeum rozpoczęto pracę nad projektem merytorycznym przyszłej placówki. Schemat organizacyjny muzeum z dn. 2 listopada 1967 r., przygotowany przez głównego jej inspiratora Edmunda Kamińskiego, został 28 listopada 1967 r., po przedyskutowaniu, przyjęty na posiedzeniu zarządu oddziału ZK-P w Wejherowie. Na tym samym posiedzeniu powołano Społeczny Komitet Organizacyjny Muzeum Kaszubskiego w składzie: Mieczysław Baran, Irena Kamecka, Edmund Kamiński (przewodniczący), Jerzy Kiedrowski, Miron Łukowicz i Jan Trepczyk. W 1968 r. do Komitetu dołączyli Paweł Labuda oraz Zygfryd Strzebrakowski.
Statut muzealny opracowali J. Kiedrowski, E. Kamiński i T. Chrzanowski. Ostatecznie przyjęto nazwę "Muzeum Piśmiennictwa Kaszubsko-Pomorskiego".
Po II Festiwalu Pieśni o Morzu, który odbył się w 1968 r., Mieczysław Baran uzupełnił nazwę Muzeum dodając człon "i Muzyki". Statut i pełna nazwa zostały przyjęte uchwałą PPRN nr 97/570/68 z dn. 31 lipca 1968 r. Oficjalnie Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie rozpoczęło swą działalność 1 września 1968 r. w siedzibie przy ul. Sienkiewicza 10 i pod kierownictwem Pawła Labudy.
Pierwszymi jego pracownikami byli Maria Ziółkowska (zd. Białas) i Paweł Tramowski. 1 stycznia 1969 r. zatrudnieni zostali muzealnicy Mieczysław Baran i Edmund Kamiński.
Takie były początki wejherowskiego muzeum.
W pierwszych latach działalności MPiMK-P koncentrowało się na gromadzeniu, porządkowaniu, katalogowaniu i konserwacji zbiorów. Zorganizowano w tych latach kilka wystaw i przygotowano też pierwsze publikacje, m.in. informator muzealny wydany w 1972 r. Po 4 latach muzeum otrzymało budynek przy ul. Sobieskiego 239, w którym funkcjonowało przez następne 23 lata. W 1984 r. pozyskano dodatkowy lokal przy ul. Wałowej 14a, w którym urządzano Dział Literatury i Prasy. Największą przeprowadzką w historii muzeum było przeniesienie instytucji do Pałacu Przebendowskich i Keyserlingów (ul. Zamkowa 2a) w kwietniu 1995 r., zgodnie z planem rozwoju placówki przygotowanym już przez Komitet Organizacyjny w 1968 r.
W lutym 1973 r. kierownikiem (a od 1981 r. dyrektorem) muzeum została Krystyna Makowska, która przewodziła placówce do 1991 roku. Kolejnym dyrektorem był Bogusław Breza.
1 października 2007 r. nowym dyrektorem został Radosław Kamiński. Natomiast po zakończonej kadencji Radosława Kamińskiego, dyrektorem wejherowskiego Muzeum od dnia 1 kwietnia 2013 r. był dr Tomasz Fopke (do 31.03.2023). Aktualnie od 1 kwietnia 2023 roku instytucję prowadzi Dyrektor dr Michał Hinc.
W ramach podstawowej działalności merytorycznej w Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie funkcjonuje 6 działów: Rękopisów i Starodruków, Literatury i Prasy, Muzyki, Sztuki i Pamiątek po Pisarzach, Fotografii i Dokumentów Życia Społecznego oraz Oświatowo-Audiowizualny.
Muzeum współpracuje z lokalnymi władzami samorządowymi, instytucjami, muzeami i środowiskiem kulturalo-naukowym Pomorza, w tym m.in. ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim, Instytutem Kaszubskim, Akademią Pomorską w Słupsku, Uniwersytetem Gdańskim oraz Politechniką Gdańską. Organem Prowadzącym MPiMKP jest Powiat Wejherowski przy współudziale Samorządu Województwa Pomorskiego. Nad działalnością merytoryczną czuwa niemal od początku Rada Muzeum, którą przez wiele lat kierował prof. Gerard Labuda, a obecnym przewodniczącym jest Edmund Wittbrodt.
Dorobek wejherowskiego muzeum to setki wystaw, kilkadziesiąt publikacji samodzielnych i drugie tyle wydanych we współpracy z licznymi partnerami, wiele imprez, koncertów, sympozjów, seminariów i promocji książek. Czynione są starania o fundusze na własne wydawnictwo ciągłe.
Coraz lepiej rozwija się współpraca z partnerami zagranicznymi. Kładzie się też obecnie nacisk na wszechstronną promocję placówki w mieście, regionie i kraju, czego efektem jest m.in. pozyskiwanie większych środków finansowych na działalność instytucji oraz podwojenie frekwencji zwiedzających. Jednak podstawowym zadaniem MPiMK-P pozostaje gromadzenie, przechowywanie, konserwacja, opracowanie i upowszechnianie dorobku z zakresu piśmiennictwa i muzyki kaszubsko-pomorskiej. Stanie się to efektywniejsze dzięki wykorzystaniu współczesnych zdobyczy techniki, takich jak: internet, katalogi on-line czy digitalizacja zbiorów, które udostępnia się na stronie Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
Okazją do podsumowania minionych lat, a także spojrzenia w przyszłość, były uroczyste obchody 55 lat istnienia Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, które odbyły się w 2023 r.
