W Dziale Literatury zgromadzono kilkadziesiąt tysięcy tomów. Wyróżnić należy szczególnie cenny zbiór dziewiętnastowiecznych prac badaczy niemieckich i słowiańskich, fundamentalnych dla historii badań kaszubszczyzny, m.in. komplet (9 t.) dzieła Johannesa Voigta Geschichte Preussens von den altesten Zeiten… (Königsberg 1827-1839), czy też Geschichte der Kaschuben Friedricha Lorentza lub Die Slowinzen und Lebakaschuben Franza Tetznera.
Muzeum szczyci się posiadaniem oryginalnych zabytków piśmiennictwa kaszubskiego z XIX i XX wieku, takich jak pierwodruki i kolejne wydania dzieł Floriana Ceynowy, Hieronima Derdowskiego, Aleksandra Majkowskiego, Leona Heykego, Jana Karnowskiego, Aleksandra Labudy, Jana Trepczyka, Jana Rompskiego i innych.
Istotny jestrównież zbiór leksykograficzny, począwszy od słowników: Floriana Ceynowy, Aleksandra Labudy, Stefana Ramułta, Leona Biskupskiego, Józefa Łęgowskiego i innych,po ostatnio wydane słowniki Jana Trepczyka i Eugeniusza Gołąbka, a także słownik kaszubsko-serbski Hanny Makurat i Dušana Vladislava Paždjerskiego, czy słownik kaszubsko-chiński i chińsko-kaszubski Krzysztofa Achingera.
Posiadamy w naszych zbiorach bogatą kolekcję ponad tysiąca druków sakralnych, w tym modlitewników, będących świadectwem pobożności Kaszubów z różnych stron naszego regionu.
W zbiorach działu znajdują się księgozbiory takich postaci, jak m.in.: Franciszek Fenikowski, Franciszka Majkowska, Władysław Kirstein, Jan Rompski, Julian Rydzkowski, Otylia Szczukowska, Hubert Suchecki, Jerzy Samp czy ks. Bazyli Olęcki.
Dział Literatury posiada również bogaty zasób publikacji kaszubskojęzycznych oraz traktujących o Kaszubach wydawanych w ostatnich latach. Są to zbiory poezji, antologie dramatów i prozy, powieści, utwory dla dzieci, publikacje naukowe i wiele innych.
Wśród zgromadzonych zbiorów (około 55 tys. egz.) na uwagę zasługują zwłaszcza najstarsze, z początków czasopiśmiennictwa kaszubskiego. W latach 1866-1868 Florian Ceynowa, etnograf i językoznawca, wydawał w Świeciu „Skôrb Kaszëbsko-Słovjnskji Mòve”. Zamieszczał w nim zbierane przez siebie bajki, zagadki, legendy kaszubskie. Ukazało się 13 numerów. Unikatowym nabytkiem jest chełmiński tygodnik „Szkoła Narodowa” (1848-1850), służący kształtowaniu polskiego życia narodowego. Spośród czasopism XIX-XX w. wymienić należy m.in.: „Kreis-Blatt für den Neustädter Kreis” (tygodnik powiatu wejherowskiego wydawany w latach 1842-1920) i po roku 1920 „Orędownik Powiatu Wejherowskiego”, „Pielgrzym” (1869-1939), „Gazetę Gdańską” (1891-1939), „Drużbę” (w 1905 r. jako dodatek do „Gazety Gdańskiej”), „Gazetę Kaszubską” (1922-1939), „Gazetę Kartuską” (1922-1939), „Mestwina” (1925-1934), „Przyjaciela Ludu Kaszubskiego” (1928-1929, 1936-1938), „Zrzësz Kaszëbskô” (1933-1939, 1945-1947, 1992-1993), „Chëcz Kaszëbskô” (w 1933r. jako dodatek do ‘Zrzësze Kaszëbskji’, „Kaszuby” (1936-1939) i „Klëkę” (1937-1939). W dziale znajduje się zbiór kilkudziesięciu numerów pisma „Gryf” (1908-1912, 1921-1922, 1925, 1931-1934).
Ważne miejsce zajmują XIX- i XX-wieczne kalendarze, jak wydawany w Toruniu kalendarz katolicko-polski na rok 1868 „Sjerp-Polaczka”, czy wydany w Kartuzach „Vjérni Naszinc. Kalędôrz dlô lëdu kaszëbskjého” na rok 1930, w całości w j. kaszubskim.
Dział gromadzi wiele czasopism (gminnych, parafialnych itd.), powstałych po 1990 r., zarówno polskich, jak i kaszubskich.. Zbiory pozyskiwane są poprzez zakupy, drogą wymiany i dzięki darom. Poczesne miejsce zajmuje „Pomerania”, wydawana od lat 60. przez Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. W zbiorach nie mogło zabraknąć periodyków, w tym wydawanych przez m.in. przez towarzystwa naukowe, np. w Toruniu czy Poznaniu.
Podejmowane są działania służące ochronie, konserwacji i fumigacji zbiorów.
Zbiory w oryginale lub w formie skanów, użyczane są na wystawy organizowane w innych instytucjach, stanowią też bogaty materiał źródłowy dla autorów publikacji. Osobom odwiedzającym Dział udostępniamy zbiory na miejscu.
Do najcenniejszych zbiorów działu należą spuścizny po pisarzach, działaczach kaszubskich, wybitnych naukowcach (np. archiwum naukowe prof. Gerarda Labudy).
Do tego zespołu zalicza się przede wszystkim kolekcję rodziny Majkowskich: Aleksandra – najwybitniejszego pisarza kaszubskiego, żyjącego na przeł. XIX/XX w., jego siostry Franciszki – to jej spuścizna była podstawą do powstania muzeum oraz córki Damroki. W skład kolekcji wchodzą m.in. autografy różnych utworów literackich, w tym arcydzieła kaszubskojęzycznego Żëcé i przigodë Remusa, rękopis powieści Pomorzanie, opracowanie Historia Kaszubów, czy Pamiętnik z wojny europejskiej roku 1914. Warte odnotowania są dokumenty rodzinne, bogata korespondencja oraz różne materiały dotyczące towarzystw, organizacji i redakcji, w których działał Majkowski.
W dziale przechowywane są unikatowe dokumenty z XVII w. z autografami i pieczęciami Jakuba i Ludwika Wejherów (posiadamy także jeden dokument sygnowany przez króla Jana Kazimierza). Równie bezcenne są akta notarialne rodu Przebendowskich z lat 1779-1985, dotyczące sprzedaży dóbr wejherowsko-rzucewskich.
Poczesne miejsce zajmują cenne starodruki, wśród nich tzw. wejherowiana: panegiryk ks. Stanisława Trebnica Kazanie na pogrzebie Jaśnie Wielmożnego Jego Mości Pana Jakoba Weihera (…) wygłoszony 22 marca 1657 r. oraz wilkierz (zbiór przepisów normujących najważniejsze dziedziny życia miejskiego) Wejherowa z 1769 r. Ignacego Przebendowskiego.
Na szczególne wyróżnienie zasługują także starodruki poświęcone dziejom Pomorza i Gdańska, m.in. Historia Rerum Prussicarum (1599 r.) Caspara Schütza i Der Stadt Dantzig historische Beschreibung autorstwa Reinholda Curicke, bogato ilustrowany sztychami Gdańska, wydany drukiem w 1687 i w 1688 r. Muzeum posiada oba te wydania.
„Dział Fotografii i Dokumentów Życia Społecznego gromadzi, inwentaryzuje, opracowuje naukowo oraz upowszechnia muzealia z zakresu fotografii, kartografii, plakatu i innych dokumentów życia społecznego, związanych z Pomorzem i Kaszubami, ze szczególnym uwzględnieniem Miasta Wejherowa i jego okolicy (…)”. Spośród tych niewymienionych, ukrywających się pod pojęciem „innych”, wskazać można zaproszenia, ulotki, świadectwa, dyplomy oraz różne pisemne ślady ludzkiej działalności. Gromadzimy materiały z szeroko rozumianych Kaszub i Pomorza, szczególnie zaś z Wejherowa.
Cenny i różnorodny zbiór fotograficzny (zdjęcia, negatywy, pozytywy, klisze, aparaty itp.) zawiera zarówno ujęcia krajobrazów i architektury, jak i dokumentację z ważnych wydarzeń. Dominują dzieła wejherowskich fotografów, spośród których do najcenniejszych należą przedwojenne kolekcje Augustyna Ziemensa, Georga i Waldemara Englerów, czy powojenne Edmunda Kamińskiego, Bolesława Mury, Leszka Spigarskiego. Sporo jest także zdjęć dokumentujących różne wydarzenia kaszubsko-pomorskie, m.in. autorstwa Alfonsa Klejny, Jana Maziejuka, Leonarda Szmaglika, Janusza Uklejewskiego. Bogata jest kolekcja pocztówek ukazujących Wejherowo i inne pomorskie miejscowości od XIX w. aż po czasy współczesne.
Kolekcja map także zawiera różnorodne materiały, dotyczące zarówno ziemi wejherowskiej, jak i obszaru całego Pomorza, a także wiele map katastralnych, planów i atlasów z czasów Prus Zachodnich.
Najliczniej natomiast reprezentowane są dokumenty życia społecznego. Do nich zaliczają się przede wszystkim plakaty i afisze dotyczące najróżniejszych wydarzeń wejherowskich i kaszubskich, spośród których najstarsze pochodzą z okresu międzywojennego.
Dział Sztuki i Etnografii początkowo funkcjonował pod nazwą Działu Sztuki i Pamiątek po Pisarzach i został wyodrębniony w 1996 r. z zasobów dawnego Działu Zbiorów Specjalnych. Komórka ta posiada szeroki zakres tematyczny eksponatów, obejmujący m in. malarstwo, rzeźbę, grafikę, rysunek, medalierstwo, rzemiosło artystyczne, w tym meble, hafty, a także przedmioty codziennego użytku. Ta różnorodność wynika z faktu, iż budowana przez lata kolekcja muzealna obejmowała także spuścizny po działaczach i pisarzach związanych z Kaszubami i Pomorzem. Do ważniejszych tego typu zbiorów należy kolekcja po Aleksandrze Majkowskim, w której znajdują się przedmioty (meble, ceramika) i pamiątki należące do pisarza i jego rodziny. W zbiorze tym należy wyróżnić portret żony pisarza Aleksandry Majkowskiej z 1923 r. autorstwa Wacława Szczeblewskiego (1888-1965) – malarza kolorysty, który w swojej twórczości często czerpał z motywów kaszubskiej sztuki ludowej. Ponadto wymienić należy ciekawy zbiór pamiątek po Franciszku Fenikowskim, Lechu Bądkowskim, Janie Trepczyku – obejmujący przedmioty osobiste, odzież, meble (biurka). Obiekty te oddają charakter tych postaci oraz ducha czasów, w których żyły wymienione postaci.
W dziale Sztuki i Etnografii unikatową kolekcją jest zbiór rysunków i szablonów haftów kaszubskich Franciszki Majkowskiej (1882-1967) – hafciarki, twórczyni wejherowskiej szkoły haftu, regionalistki. Zbiór ten, który, co warto podkreślić, stał się początkiem muzealnej kolekcji, Majkowska przekazała pod koniec swojego życia na rzecz powstającej wówczas placówki muzealnej w Wejherowie.
Ze zbiorów etnograficznych na wyróżnienie zasługuje kolekcja Huberta Sucheckiego pozyskana w 1987 r. obejmująca hafty kaszubskie oraz ceramikę z warsztatu Neclów z Chmielna i Józefa Kaźmierczaka z Kartuz.
Dział Sztuki i Etnografii działa na rzecz szeroko pojętej promocji haftu i rękodzieła kaszubskiego poprzez organizację wystaw, udział w projektach i konkursach sztuki ludowej (Konkurs Haftu Kaszubskiego w Lini, Konkurs Sztuki Ludowej im. Józefa Chełmowskiego w Brusach), wydawanie wzorników haftu i publikacji. Ponadto współpracuje z artystami profesjonalnymi, związanymi z ośrodkami akademickimi (ASP w Gdańsku) oraz twórcami nieprofesjonalnymi (lokalne stowarzyszenia działające przy Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim). Dział jest otwarty na szeroko rozumianą współpracą z twórcami w zakresie promocji i edukacji artystycznej poprzez przygotowywanie wystaw, wykładów i prezentacji, m.in. dla Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz szkół.
Dział Sztuki i Etnografii skupia swoje zainteresowania badawcze oraz kolekcjonerskie także na pałacu Przebendowskich i Keyserlingków, w którym muzeum ma swoją siedzibę oraz na pozyskiwaniu eksponatów związanych z historią miasta Wejherowa.
Pracownicy Działu Muzyki Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej zajmują się badaniem kultury muzycznej Kaszub i Pomorza.
Gromadzą, opracowują i upowszechniają osiągnięcia muzyczne dawnych oraz współczesnych twórców regionu, tworzą Katalog Fonografii Kaszubskiej, a także prowadzą muzyczne zajęcia edukacyjne dla dzieci i dorosłych.
Zasoby muzyczne w zbiorach naszego muzeum obejmują kasety, płyty CD, materiały drukowane i rękopiśmienne oraz instrumenty muzyczne.
Muzeum posiada spuściznę kompozytorską twórców związanych z Pomorzem, m.in. Jana Michała Wieczorka i Lubomira Szopińskiego. Obszerną kolekcję stanowią rękopisy pieśni Jana Trepczyka. Wśród materiałów nutowych znajdują się utwory kompozytorów ogólnopolskich inspirowane muzyką kaszubską, a także zbiory kaszubskich folklorystów – Władysława Kirsteina i Pawła Szefki.
W ramach Działu Muzyki powstała stała ekspozycja ukazująca różnorodne przeznaczenie instrumentów muzycznych pochodzących głównie z pracowni lokalnych twórców. Obok tradycyjnych skrzypiec, występują wśród nich instrumenty-zabawki, instrumenty o funkcji obrzędowej, pasterskiej i sygnalizacyjnej oraz inne, tworzące skład współczesnej kapeli kaszubskiej.
Podczas muzealnych lekcji muzycznych uczestnicy mogą usłyszeć i zaśpiewać kaszubskie piosenki, a także zagrać na wybranych instrumentach, np. na burczybasie, diabelskich skrzypcach, czy berle pasterskim.
Dział Edukacji i Upowszechniania sprawuje ważną funkcję społeczną, jaką jest szeroko rozumiana edukacja i propagowanie lokalnej kultury. Pracownicy działu prowadzą lekcje, warsztaty dla niemal każdej grupy wiekowej, od dzieci w wieku przedszkolnym po uczniów szkół ponadpodstawowych i studentów. Prowadzone są lekcje muzealne, które mają formę wykładu lub pogadanki połączonej z warsztatem. Tematyka lekcji jest bardzo urozmaicona – od tematów z zakresu etnografii (m.in. tradycje bożonarodzeniowe na Kaszubach, obrzęd ścinania kani, czy kaszubska demonologia ludowa) po tematy związane z historią Kaszub i całego Pomorza (m.in. Kaszuby i Pomorze po II wojnie światowej, czy lekcja poświęcona Świętopełkowi Wielkiemu). Dla najmłodszych prowadzone są zajęcia z tańców kaszubskich, czy zajęcia poświęcone baśniom i legendom kaszubskim. Prowadzone są również wykłady dla Stowarzyszenia Wejherowskiego Uniwersytetu III Wieku.
Dział Edukacji wspierany jest przez pracownice Działu Muzyki, które prowadzą zajęcia poświęcone kaszubskim instrumentom ludowym i kaszubskiej muzyce.
Prowadzone są także warsztaty plastyczne, takie jak: malarstwo na szkle, zdobienie koszulek i toreb, czerpanie papieru, szycie z filcu, quiling, decoupage, tworzenie pocztówek techniką kolażu, czy tworzenie papierowych kwiatów. We wszystkich przypadkach uczestnicy mają okazję zapoznawania się z kaszubską sztuką ludową, wzornictwem i zasadami etno designu.
Zajęcia te prowadzone są nie tylko stacjonarnie w siedzibie muzeum. Pracownicy prowadzą również zajęcia wyjazdowe dla większej ilości grup, głównie w siedzibach szkół.
Oprócz realizacji wyżej wymienionych zadań, Dział Edukacji i Upowszechniania odpowiada za obsługę ruchu turystycznego oraz oprowadzanie grup zorganizowanych po ekspozycjach muzealnych.
Cyklicznie odbywają się również letnie oraz zimowe zajęcia muzealne, które cieszą się dużą popularnością. Podczas zajęć na uczestników czekają dodatkowe atrakcje, takie jak tworzenie komiksów, warsztaty ze znanymi twórcami ludowymi, czy poznawanie historii miasta Wejherowa oraz samego muzeum w formie gier muzealnych.
Oferta edukacyjna muzeum co roku jest aktualizowana oraz dostosowywana do zapotrzebowania i zainteresowania odwiedzających.
Dział Zasobów Cyfrowych powstał w 2005 roku. Elementarnym zadaniem działu jest digitalizacja (skanowanie) wszelkich zbiorów piśmienniczych (starodruków, manuskryptów, inkunabułów itd.). Następnie, po skatalogowaniu oraz opisaniu wg określonych kategorii, następuje proces upowszechnienia pod auspicjami tzw. bibliotek cyfrowych. Zbiory znajdują się w magazynach muzeum. Są to plakaty, fotografie, rękopisy związane z ziemią wejherowską lub też z regionem Kaszub. Kolejnym ciekawym aspektem działania jest tworzenie różnych form audiowizualnych – filmików na platformy społecznościowe w rodzaju Facebooka czy Youtube’a. Na przykład cykl „Kashubian Contemporary Poetry” – forma prezentacji kaszubskiej poezji przez znamienitych twórców Pomorza (Wandę Lew-Kiedrowską, Stanisława Jankego, Eugeniusza Pryczkowskiego, Artura Jabłońskiego, Romana Drzeżdżona) – na kanale Youtube. W podobnej tonacji, w formie quizu prezentujemy cykl „Minuta z kaszëbską lëteraturą”, gdzie widz ma za zadanie odgadnąć tytuł danego dzieła i autora. Są to krótkie, jak sama nazwa mówi, minutowe utwory czy fragmenty prozy czytane przez pracowników muzeum, choć nie tylko przez nich. Kolejnym ważnym punktem działu jest gromadzenie wszelakiej fonografii w język kaszubskim. Materiał z kasety, płyty CD, DVD, wizytówki dźwiękowej jest transponowany na plik dźwiękowy, katalogowany, opisywany i w miarę potrzeb udostępniany, z zachowaniem praw autorskich. Na tym jednak nie koniec. Dział Zasobów Cyfrowych jest odpowiedzialny za stronę techniczną organizacji wszystkich wydarzeń (nagłaśnianie i sprzęt audiowizualny/informatyczny) oraz dokumentację tychże – fotograficzną, jak i filmową.
